Ομφαλοκήλη

Ομφαλοκήλη – Τι είναι;

Η ομφαλοκήλη είναι ένα εξόγκωμα σαν πρήξιμο στον ομφαλό ή κοντά σε αυτόν και προκύπτει όταν έντερο, ή ενδοκοιλιακό λίπος περνάει μέσα από ένα χάσμα πέριξ του ομφαλού. Αυτού του είδους η κήλη συνήθως είναι επώδυνη ενώ μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επικίνδυνη αφού ο ομφαλικός δακτύλιος είναι στενός και ανένδοτος και εύκολα μπορεί να προκαλέσει περίσφιξη ή και νέκρωση του περιεχομένου της ομφαλοκήλης. Οι ομφαλοκήλες μπορεί να ποικίλλουν σε μέγεθος, ωστόσο είναι σπάνια μεγαλύτερες από περίπου 2,5 εκατοστά.

Εξειδικευμένος Χειρουργός

O Γενικός Χειρουργός Φώτης Αρχοντοβασίλης έχει εκπαιδευτεί δίπλα στα μεγαλύτερα ονόματα της χειρουργικής κηλών στον κόσμο, από τους Χειρουργούς που πρώτοι επινόησαν τις καινούριες επαναστατικές μεθόδους αποκατάστασης των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος: Igor Belyanski (USA), Frederik Berrevoet (Belgium), Victor Radu (Romania).
O Dr. Αρχοντοβασίλης πρώτος στην Ελλάδα εφάρμοσε με εξαιρετική επιτυχία τις ρομποτικές τεχνικές αποκατάσταση κηλών ventralTAPP, eTEP-RS , LIRA , και eTEP- TAR. Με μεγάλη επιτυχία συνεχίζει και τις εφαρμόζει σε ασθενείς από όλη την Ελλάδα, την Κύπρο και τα Βαλκάνια.

Dr. Φώτης Αρχοντοβασίλης

MD, PhD, FISS, FEHS

Ποιους αφορά η ομφαλοκήλη;

Οι ομφαλικές κήλες εμφανίζονται σε όλες τις ηλικίες. Στα βρέφη είναι μια όχι σπάνια κατάσταση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κήλες των παιδιών δεν απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση, καθώς το όργανο που προβάλει επαναφέρεται εντός της κοιλίας μέσα στα πρώτα έτη της ζωής τους. Σε ό,τι αφορά τους ενήλικες, η ομφαλοκήλη αναπτύσσεται συχνότερα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, μετά από εγκυμοσύνη, και σε άνδρες που ασκούν βαριά χειρωνακτική εργασία ή είχαν μεγάλη μεταβολή στο σωματικό τους βάρος.

Ο Δρ. Φώτης Αρχοντοβασίλης MD, PhD, FISS, FEHS είναι ο πρώτος Έλληνας Χειρουργός που διακρίθηκε ως Surgeon of Excellence για τη χειρουργική των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος από τον μεγαλύτερο Αμερικανικό Διεθνή Φορέα Χειρουργικών Πιστοποιήσεων Surgical Review Corporation (SRC).

Ομφαλοκήλη – Ποια η αιτιολογία;

Τα αίτια εμφάνισης της ομφαλοκήλης στα έμβρυα διαφέρουν σημαντικά με τα αίτια εμφάνισης στους ενήλικες.

Ο δακτύλιος των μυών και άλλων ιστών που διαμορφώνονται στο σημείο όπου τα αιμοφόρα αγγεία στον ομφάλιο λώρο εισέρχονται στο σώμα του εμβρύου είναι γνωστός ως ομφαλικός δακτύλιος. Αυτό το δαχτυλίδι συνήθως κλείνει πριν γεννηθεί το μωρό. Σε περίπτωση όμως που δεν κλείσει, ο λιπώδης ιστός ή ακόμη και τμήμα του εντέρου μπορεί να προβάλει μέσα από το άνοιγμα, σχηματίζοντας έτσι μια κήλη. Τα έμβρυα που γεννιούνται πρόωρα ή με ελλιπές βάρος έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ομφαλοκήλη.

Αντίθετα, στους ενήλικες, η ομφαλική κήλη οφείλεται σε επίκτητους παράγοντες.

Η ομφαλοκήλη στους ενήλικες είναι αποτέλεσμα άσκησης έντονης ενδοκοιλιακής πίεσης σε ένα αδύναμο κοιλιακό τοίχωμα. Στους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μιας τέτοιας κήλης περιλαμβάνονται:

• Η παχυσαρκία ή οι μεγάλες και απότομες μεταβολές του σωματικού βάρους
• Η κληρονομικότητα
• Οι πολλαπλές κυήσεις (δίδυμα, τρίδυμα)
• Διαδοχικές κυήσεις
• Επίμονος βήχας
• Χειρωνακτική εργασία (άρση βάρους)
• Χρόνια δυσκοιλιότητα

Ομφαλοκήλη – Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται;

Το κύριο σύμπτωμα με το οποίο γίνεται αντιληπτή μια ομφαλοκήλη είναι το πρήξιμο και συγκεκριμένα η διόγκωση της περιοχής του ομφαλού. Αν και οι ομφαλοκήλες στα έμβρυα είναι συνήθως ανώδυνες, στους ενήλικες ενδέχεται να προκαλέσουν έντονο πόνο, αίσθημα καύσου και δυσφορία. Επιπλέον, συμπτώματα όπως εντερικές διαταραχές (π.χ. δυσκοιλιότητα) και ναυτία είναι ενδεικτικά της ομφαλοκήλης, που έχει αρχίσει να περισφύγγεται. Η κήλη αυτή ενδέχεται να εξαφανίζεται όταν ο ασθενής ξαπλώνει, ενώ η διόγκωση γίνεται εντονότερη με κινήσεις, όπως ο βήχας ή το γέλιο.

Σε περίπτωση που η διόγκωση του ομφαλού καταστεί ιδιαίτερα έντονη, επίπονη ή ερυθρή, με παρουσία πυρετού και εμέτων, και τα συμπτώματα δεν υποχωρούν, τότε είναι πολύ πιθανό να έχει επέλθει περίσφιξη. Η περίπτωση αυτή αποτελεί μια επείγουσα ιατρική κατάσταση, η οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα με χειρουργική επέμβαση, προκειμένου να αποτραπεί η νέκρωση της περιοχής, και να σωθεί η ζωή του ασθενούς.

Ομφαλοκήλη – Πώς διαγιγνώσκεται;

Για τη διάγνωση της ομφαλοκήλης αρκεί η εξέταση της κλινικής εικόνας και η λήψη του ιστορικού του ασθενούς από έναν εξειδικευμένο Γενικό Χειρουργό. Σπάνια μπορεί να χρειαστεί ο ασθενής να υποβληθεί και σε απεικονιστικές εξετάσεις. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η ομφαλοκήλη είναι ορατή με γυμνό μάτι και εμφανίζεται ως ένα μαλακό εξόγκωμα κάτω από το δέρμα του ομφαλού. Η διόγκωση είναι ευκολότερα ορατή όταν το άτομο στέκεται όρθιο ή αυξάνει την ενδοκοιλιακή του πίεση από συνηθισμένες ενέργειες, όπως ο βήχας. Πολλές φορές ο ίδιος ο ασθενής μπορεί να πιέσει την ομφαλοκήλη και το περιεχόμενο της να ξαναμπεί μέσα στην κοιλιά, με αποτέλεσμα την παροδική εξαφάνιση του. Η κήλη όμως θα εμφανιστεί και πάλι με την αμέσως επόμενη αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης.

Γιατί πρέπει να αντιμετωπιστεί η ομφαλοκήλη μόλις διαγνωστεί;

Διότι:

1. Όσο την αφήνουμε θα αρχίσει να πονάει και να μας ενοχλεί
2. Όσο την αφήνουμε τόσο θα μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου. Θυμόμαστε ότι οι κήλες του κοιλιακού τοιχώματος ΠΟΤΕ δεν παραμένουν σταθερές (και φυσικά ποτέ δεν θεραπεύονται μόνες τους). Καθώς περνάει ο καιρός, ΠΑΝΤΑ μεγαλώνουν. Έτσι, μια ομφαλοκήλη που ξεκίνησε μικρή 1,5 εκατοστά μπορεί μετά από λίγο καιρό να μεγαλώσει πολύ και να εξελιχθεί σε μία κοιλιοκήλη πλέον 6-7 εκατοστα.
3. Ο πιο σημαντικό όμως λόγος είναι η αποφυγή της περίσφυξης. Αφήνοντας μια ομφαλοκήλη ανεγχείρητη μπορεί με τον καιρό ή κατά τη διάρκεια μιας έντονης άσκησης, έντερο να βγει έξω και να μην μπορεί να ξαναμπεί μέσα. Σε λίγες ώρες μπορεί από την έντονη περίσφυξη το έντερο να ισχαιμίσει (δηλαδή να μην αιματώνεται πλέον) και τελικά να νεκρωθεί. Νέκρωση εντέρου σημαίνει γάγγραινα – διάτρηση και τελικά περιτονίτιδα, η οποία συχνά αποβαίνει μοιραία.

Γιατί πρέπει να αντιμετωπιστεί η ομφαλοκήλη μόλις διαγνωστεί;

Δεδομένου ότι η ομφαλοκήλη, όπως και κάθε μορφής κήλη, αποτελεί ένα μηχανικό πρόβλημα, δεν υπάρχει πιθανότητα να εξαφανιστεί σταδιακά. Αντίθετα, οι κήλες συνεχώς μεγαλώνουν. Συνεπώς, προκειμένου να επιτευχθεί πλήρης ίαση και οριστική θεραπεία της ομφαλοκήλης είναι απαραίτητη η χειρουργική αποκατάσταση της.

Δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση η ομφαλοκήλη να διορθωθεί μόνη της. Επίσης, δεν υπάρχουν φάρμακα, αλοιφές ή «εντριβές» που διορθώνουν το πρόβλημα. Ούτε φυσικά κάνει οποιοδήποτε καλό η χρήση ζωνών κοιλίας ή κηλεπιδέσμων, που μόνο «κουκουλώνουν» το πρόβλημα, χωρίς να αντιμετωπίζουν την αιτία, δηλαδή την τρύπα.

Ομφαλοκήλη – Ποια η μέθοδος αντιμετώπισης;

Δεδομένου ότι η ομφαλοκήλη, όπως και κάθε μορφής κήλη, αποτελεί ένα μηχανικό πρόβλημα, δεν υπάρχει πιθανότητα να εξαφανιστεί σταδιακά. Αντίθετα, οι κήλες συνεχώς μεγαλώνουν. Συνεπώς, προκειμένου να επιτευχθεί πλήρης ίαση και οριστική θεραπεία της ομφαλοκήλης είναι απαραίτητη η χειρουργική αποκατάσταση της.

Δεν υπάρχει απολύτως καμία περίπτωση η ομφαλοκήλη να διορθωθεί μόνη της. Επίσης, δεν υπάρχουν φάρμακα, αλοιφές ή «εντριβές» που διορθώνουν το πρόβλημα. Ούτε φυσικά κάνει οποιοδήποτε καλό η χρήση ζωνών κοιλίας ή κηλεπιδέσμων, που μόνο «κουκουλώνουν» το πρόβλημα, χωρίς να αντιμετωπίζουν την αιτία, δηλαδή την τρύπα.

Χειρουργική αποκατάσταση ομφαλοκήλης – Τεχνικές

Για την χειρουργική αντιμετώπιση της ομφαλοκήλης, εκτός από την κλασσική χειρουργική θεραπεία, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί πολλές τεχνικές. Ο Χειρουργός που θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια ομφαλοκήλη, όπως και οποιαδήποτε άλλη κήλη του κοιλιακού τοιχώματος, θα πρέπει να είναι απόλυτα εξειδικευμένος στη χειρουργική του κοιλιακού τοιχώματος (Abdominal Wall and Hernia Specialist – AWHS).

H άποψη ότι όλοι οι χειρουργοί «ξέρουν» να κάνουν μια επέμβαση κήλης, θα πρέπει να σταματήσει να ισχύει, και πλέον δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Στην Αμερική και τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, η χειρουργική των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος είναι πλέον μια ξεχωριστή ειδικότητα, και μόνο υπερεξειδικευμένοι στις κήλες χειρουργοί μπορούν να την εξασκούν, αφού πάρουν τις απαραίτητες πιστοποιήσεις.

Οι πάρα πολλές νεότερες τεχνικές, που υπάρχουν πλέον για την χειρουργική αποκατάσταση των κηλών, δεν επιτρέπουν σε έναν χειρουργό με απλή και βασική εκπαίδευση να τις πραγματοποιήσει, κάνοντας επικίνδυνη για τον ασθενή κάθε προσπάθεια να γίνουν από ανειδίκευτους χειρουργούς.  Ο χειρουργός που θα επιλέξετε θα πρέπει να έχει μεγάλη εμπειρία, μετεκπαίδευση σε μεγάλα και πιστοποιημένα κέντρα και να φέρει τα ανάλογα πτυχία και πιστοποιητικά εξειδίκευσης σε κάθε τεχνική ξεχωριστά.

Οι νεότερες και πιο σύγχρονες μέθοδοι ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής αντιμετώπισης της ομφαλοκήλης περιλαμβάνουν:

• • Την κλασσική Λαπαροσκοπική τεχνική (IPOM / IPOM+). Γίνεται με τρείς μικρές τρύπες στο πλαϊνό μέρος της κοιλιάς, υπο γενική νάρκωση. Η τοποθέτηση του πλέγματος γίνεται μέσα στο εσωτερικό της κοιλιάς. Το πλέγμα που χρησιμοποιείται είναι ειδικό με διπλή διαφορετική επίστρωση, έτσι ώστε να περιορίζει όσο γίνεται την προσκόλληση του εντέρου πάνω του και την δημιουργία συμφύσεων.

• • Την τεχνική MOPP (Mini Open Pre Peritoneal), οι οποία δεν είναι ενδοσκοπική ή λαπαροσκοπική αλλά γίνεται με μια πολύ μικρή τομή κάτω από τον ομφαλο. Γίνεται με μια ειδική τεχνική και χρησιμοποιεί συνήθως ειδικά-αυτοεκπτυσσόμενα πλέγματα. Γίνεται με τοπική αναισθησία ή απλή μέθη, και ο ασθενής φεύγει από το νοσοκομείο σε 2 μόλις ώρες μετά την επέμβαση

• Τις Ρομποτικές τεχνικές αποκατάστασης, που γίνονται με τη χρήση του τελειότερου χειρουργικού ρομποτικού συστήματος, daVinci Xi.

Τα τελευταία χρόνια, η χρήση του Χειρουργικού Ρομπότ επέτρεψε την ανάπτυξη νέων, εξαιρετικά εξελιγμένων, τεχνικών αποκατάστασης των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος και φυσικά και των ομφαλοκηλών. Οι τεχνικές αυτές είναι:

• Ρομποτική Τεχνική ventral TAPP

Πρόκειται για εξαιρετική ενδοπεριτοναϊκή τεχνική, στην οποία το πλέγμα, αφού ραφτεί το χάσμα, τοποθετείται και καλύπτεται πλήρως από το περιτόναιο. Αυτό έχει το πλεονέκτημα (συγκριτικά με τις τεχνικές IPOM και LIRA), ότι το πλέγμα δεν χρειάζεται να είναι ειδικό, ακριβό, διπλής όψης, αφού δεν είναι μέσα στη κοιλιά, σε επαφή με το έντερο. Αντιθέτως, καλύπτεται πλήρως από το περιτόναιο, και δεν υπάρχει καμία περίπτωση συμφύσεων με το έντερο.

• Ρομποτική Τεχνική eTEP- RS

Πρόκειται για την πιο σημαντική εξέλιξη στις τεχνικές αποκατάστασης των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος τα τελευταία 30 χρόνια.

Η τεχνική eTEP-RS δεν έχει σχέση με τις ήδη υπάρχουσες τεχνικές αποκατάστασης των ομφαλοκηλών. Πρόκειται για μια εντελώς νέα μέθοδο, που σιγά σιγά εξαπλώνεται στις χειρουργικές κοινότητες όλου του κόσμου, και τώρα εφαρμόστηκε πρώτη φορά και στην Ελλάδα.

Γίνεται Ενδοσκοπικά ή Ρομποτικά για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα. Μέσω τριών μικρών οπών (0,5-1 εκ.) ο χειρουργός γλιστράει κάτω από τους κοιλιακούς μύες ΧΩΡΙΣ να εισέρχεται στο εσωτερικό της κοιλιακής κοιλότητας.  Η μέθοδος επιτρέπει την σύγκλειση / αποκατάσταση μεγάλων ή και μικρότερων χασμάτων του κοιλιακού τοιχώματος (κοιλιοκήλες – ομφαλοκήλες), με πλήρη σύγκλειση και επαναφορά των κοιλιακών τοιχωμάτων στη φυσική τους κατάσταση και θέση. Επιπρόσθετα, για ακόμη καλύτερη ενίσχυση, τοποθετείται πλέγμα έξω από την περιτοναϊκή κοιλότητα, ακριβώς πίσω από τους μύες της κοιλιάς, σε θέση δηλαδή που δεν έρχεται σε επαφή με το έντερο και τα άλλα ενδοκοιλιακά όργανα.

Το πλέγμα δεν τοποθετείται ούτε πάνω από το κοιλιακό τοίχωμα (κάτω από το δέρμα), ούτε μέσα στην κοιλιά (όπου το πλέγμα έρχεται σε επαφή με το έντερο), αλλά ανάμεσα στα κοιλιακά τοιχώματα, κάτω από τους μύες. Με αυτόν τον τρόπο, ο χειρουργός δεν συναντά παλαιότερα πλέγματα, που μπορεί να έχουν τοποθετηθεί σε προηγηθείσες επεμβάσεις (είτε ανοικτά είτε λαπαροσκοπικά), ενώ το νέο πλέγμα μπαίνει σε μία εντελώς νέα θέση, η οποία προστατεύει πλήρως, σαν φάκελος, το πλέγμα.

Λόγω της θέσης του, το πλέγμα στην τεχνική eTEP δεν κολλάει στο έντερο και τα ενδοκοιλιακά σπλάγχνα, με αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται συμφύσεις και επικίνδυνες επιπλοκές διάβρωσης και συριγγίων, αλλά αντίθετα βρίσκεται προστατευμένο σε μία πολύ πιο φυσιολογική θέση. Με την συγκεκριμένη τεχνική, η πιθανότητα λοίμωξης του πλέγματος σχεδόν εξαφανίζεται.

Η τεχνική επιτρέπει την τοποθέτηση πολύ μεγάλων πλεγμάτων (μέχρι και 20 επί 18 εκ.), γίνεται χωρίς τομές και διατομές μυών, μόνο μέσω 3 μικρών οπών και δεν απαιτείται καθήλωση του πλέγματος με ράμματα ή ειδικά καρφιά.

Διαβάστε περισσότερα για τις κήλες

• Ρομποτική Τεχνική LIRA

Πρόκειται για τη νεότερη τεχνική (2018). Χρησιμοποιεί ενδοπεριτοναϊκό πλέγμα, και κλείνει και το χάσμα με συρραφή. Είναι καλύτερη και πιο εξελιγμένη τεχνική από την IPOM.

Συνοπτικά:

Η ρομποτική χειρουργική αποτελεί μια ελάχιστα τραυματική και ελάχιστα επεμβατική μέθοδο, η οποία εξασφαλίζει ακόμη περισσότερα πλεονεκτήματα στον ασθενή από ότι η λαπαροσκοπική χειρουργική:

• Μείωση των πιθανών επιπλοκών και των μετεγχειρητικών συμφύσεων
• Ελαχιστοποίηση του μετεγχειρητικού πόνου
• Μηδαμινή απώλεια αίματος, καθώς απαιτούνται ελάχιστες και μικρές οπές
• Μεγάλη ακρίβεια κινήσεων για τον Χειρουργό
• Άμεση επαναφορά του ασθενούς στην καθημερινότητα
• Ελαχιστοποίηση του χρόνου νοσηλείας – ο ασθενής εξέρχεται σε μόλις 3 ώρες μετά την επέμβαση
• Δυνατότητα διενέργειες ταυτόχρονα και άλλων επεμβάσεων, από τις ίδιες μικρές οπές π.χ βουβωνοκήλη, μηροκήλη, κοιλιοκήλη κλπ
• Άριστο αισθητικό αποτέλεσμα

Συχνές ερωτήσεις για την ομφαλοκήλη

1. Πότε πρέπει να χειρουργηθεί η ομφαλοκήλη;

Το συντομότερο δυνατό. Η καθυστέρηση ή η προσπάθεια αντιμετώπισης των συμπτωμάτων με συντηρητικά μέσα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο επιπλοκών και να καταστήσουν δυσκολότερο το χειρουργείο, όταν τελικά αναπόφευκτα θα γίνει.

2. Πονάει η επέμβαση κήλης;

Όσο νεότερη είναι η τεχνική που χρησιμοποιείται τόσο λιγότερος είναι ο πόνος και τόσο πιο άμεση η επιστροφή του ασθενή στην καθημερινότητα. Αυτό διότι σε σύγκριση με τις κλασσικές επεμβάσεις, δεν γίνεται διατομή μυών, τα τραύματα είναι ελάχιστα, δεν χρησιμοποιούνται πλέον ράμματα και καθηλωτικά για τα πλέγματα, ενώ τα πλέγματα είναι πολύ προχωρημένης πλέον τεχνολογίας και μπαίνουν πίσω και όχι πάνω από τους μύες.

3. Ποιος είναι ο χρόνος ανάρρωσης;

Ο χρόνος ανάρρωσης από την επέμβαση ομφαλοκήλης εξαρτάται και πάλι από την τεχνική που θα χρησιμοποιηθεί. Όσο πιο σύγχρονη είναι η μέθοδος, τόσο πιο αναίμακτη και πιο ανώδυνη είναι και φυσικά, τόσο γρηγορότερη επάνοδο έχει στην καθημερινότητα ο ασθενής. Οι μέθοδοι MOPP και οι ρομποτικές τεχνικές δίνουν τη δυνατότητα στον ασθενή να βγει από το νοσοκομείο σε μόλις 2- 3 ώρες μετά την επέμβαση με άμεση σχεδόν επιστροφή στην καθημερινότητα.

4. Μπορώ να χειρουργηθώ για την ομφαλοκήλη σε οποιονδήποτε χειρουργό;

H άποψη ότι όλοι οι χειρουργοί «ξέρουν» να κάνουν μια επέμβαση κήλης, θα πρέπει να σταματήσει να ισχύει, και πλέον δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Στην Αμερική και τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, η χειρουργική των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος είναι πλέον μια ξεχωριστή ειδικότητα, και μόνο υπερεξειδικευμένοι στις κήλες χειρουργοί μπορούν να την εξασκούν, αφού πάρουν τις απαραίτητες πιστοποιήσεις.

Οι πάρα πολλές νεότερες τεχνικές, που υπάρχουν πλέον για την χειρουργική αποκατάσταση των κηλών, δεν επιτρέπουν σε έναν χειρουργό με απλή και βασική εκπαίδευση να τις πραγματοποιήσει, κάνοντας επικίνδυνη για τον ασθενή κάθε προσπάθεια να γίνουν από ανειδίκευτους χειρουργούς.  Ο χειρουργός που θα επιλέξετε θα πρέπει να έχει μεγάλη εμπειρία, μετεκπαίδευση σε μεγάλα και πιστοποιημένα κέντρα και να φέρει τα ανάλογα πτυχία και πιστοποιητικά εξειδίκευσης σε κάθε τεχνική ξεχωριστά.

Ο Γενικός Χειρουργός Dr. Φώτης Αρχοντοβασίλης, Διευθυντής της Στ’ Χειρουργικής Κλινικής στο Metropolitan General, έχει λάβει εξειδίκευση στην Ελάχιστα Επεμβατική, τη Λαπαροσκοπική και τη Ρομποτική Χειρουργική των κηλών κοιλιακού τοιχώματος. Ο Iατρός έλαβε τον τίτλο του Console Surgeon κατόπιν εκπαίδευσης του στο Ρομποτικό σύστημα daVinici Xi από το Διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο Ρομποτικής χειρουργικής RAIN.